links for 2009-07-16
ژوئیه 16, 2009 at 9:30 ق.ظ. ۱ دیدگاه
-
نمودار آماري پخش چهار خبر مربوط به کشته شدن ندا آقاسلطان، مبارز چچني توسط روسيه، 140 نفر در چين و زن محجبه مصري در آلمان در چهار بخش خبري صدا و سيما حاکي از آن است که صدا و سيما در هفته اول وقوع اين حوادث اقدام به پخش 140 بار خبر کشته شدن زن محجبه مصري، هشت بار خبر کشته شدن 140 ترک اویغور در ترکستان شرقی در چين توسط پليس، پنج بار پخش خبر شهادت مبارز چچني توسط روسيه و در نهايت سه بار پخش خبر کشته شدن ندا آقاسلطان کرده است.
-
سین کیانگ، نام جديد، رسمی و دولتی ترکستان شرقی و یا ترکستان چین است که پس از اشغال این ناحیه و در راستای ترکی زدائی و چینی سازی منطقه بدان تحميل شده است. کاربرد نام سین کیانگ بدون اشاره کردن به نام اصلی آن ترکستان اقلا در داخل پارانتز، غیر مستقیم در راستای همسوئی با سیاستهای استعماری و اشغالگر دولت چین در منطقه است. این نکته بویژه برای نوشته های فارسی مهم است زیرا در ایران نیز همانگونه که معلوم است سیاست نهادينه دولتی ای برای ترکی زدائی از نامهای جغرافيائی تاریخی وجود دارد. کاربرد نام سین کیانگ به جای ترکستان از سوی مولفان فارس، همچنین شبهه همسوئی آنها با سیاستهای ترکی زدائی اعمال شونده بر نامهاي جغرافيائي-تاريخ واقع در ایران از سوي جمهوري اسلامي ايران را نیز می تواند ایجاد نماید
-
بيعه غدير طي اظهاراتي با اعلام اين مطلب که به اعتقاد وي خشونت راه حل هيچ مسئله اي نيست افزود تروريست هاي جهاني نبايد از خواسته
هاي مشروع مردم ايغور و اوضاع غم انگيز کنوني در ترکستان شرقي براي ارتکاب به اقدامات تروريستي و هدف قرار دادن نمايندگي هاي ديپلماتيک چين يا غير نظاميان اين کشور ، سوء استفاده کنند. -
کیهان سپس در مورد کسانی که در داخل ایران از مسلمانان چین حمایت می کنند نوشت:جریانی در داخل ایران است که در هر حادثه ای، ماهیت ماجرا و طرف های درگیر هرچه و هر که باشد، برایش تفاوتی نمی کند. هدف، همراهی با غرب در همه وجوه و به هر شکل ممکن است و در این راه، چشم و گوش بسته و به عبارت بهتر «فکر» بسته، در خدمت اهداف غرب گام برمی دارد.
-
رجب طيب اردوغان، نخست وزير تركيه، هفته گذشته اين حوادث را نسل‌كشي خوانده و وزير بازرگاني اين كشور خواهان بايكوت كالاهاي چيني شده بود. هزاران نفر از مردم تركيه نيز در حمايت از چيني‌هاي اويغورهاي مسلمان مذهب در اين كشور تظاهرات كردند
-
بايد قبول كنيم كه ما در ارتباط با مساله‌ي چچن اشتباه كرديم و بايد از جامعه‌ي مسلمانان همانگونه كه از حزب‌الله و مقاومت فلسطين حمايت مي‌كنيم حمايت و دفاع مي‌كرديم
-
دولت چين با تدابيري كه در چند سال گذشته اتخاذ كرده، مي‌خواهد نژاد اين منطقه را تغيير دهد و نژاد هان كه نژاد چيني‌الاصل هستند را به آن منطقه گسيل كرده است تا جايگزين مسلمانان شون
-
«رجب طیب اردوغان» نخست وزیر ترکیه، طی اظهاراتی در جمع خبرنگاران در آنکارا، خشونت های طایفه ای در منطقه مسلمان نشین سینکیانگ چین را «نوعی نسل کشی» توصیف کرده و عنوان داشت که کشورش از شورای امنیت می خواهد به دنبال راهکارهایی برای پایان این خشونت ها باشد.اردوغان گفت: راه دیگری برای اظهارنظر درباره این حوادث وجود ندارد
-
در پي کشته شدن دو اويغور مسلمان در روز دوشنبه پليس شبه نظامي چين دسترسي به يکي از حومه هاي اويغورنشين در ارومچي را مسدود کرد.
-
بخش كثيري از جمعيت سين كيانگ را قوميت اويغور تشكيل مي‌دهند كه ترك هستند و از لحاظ فرهنگي و زباني و اجتماعي قرابت زيادي با تركيه دارند.
Entry filed under: گونده‌لینک-لینک‌یوردو.
تورکوک بیز Türkük Biz 
1.
dr.mukhtar turkmen oglu | آگوست 4, 2009 در 12:45 ب.ظ.
Bizdən uzaq, bizə yaxın – Suriya türkləri
Ərəb ölkəsi olan Suriyanın əhalisi hazırda 20 milyon təxmin edilir. Bugünkü Suriyada yaşayan türkmənlərin durumuna keçmədən öncə, türkmənlərin buraya gəlişlərini gözdən keçirək.
Suriya, yerləşdiyi coğrafi mövqeyə görə, doğu ilə batını birləşdirdiyindən burada sümerler, assurlular, makedoniyalılar və romalılar hakimiyyət qurmuşlar. İslamiyyətin doğuşundan sonra bölgədə, Hz. Ömərlə başlayan bir islimi hərəkat görürük. Bu durum, Əməvi və Abbasi xanədanlıqları zamanında da davam etmişdir. Suriyadakı türkmənlərin 7 və 8-ci əsrlərdən bəri Fərat və Dəclə
boylarına endikləri, ayrıca, Mesopatomiyadan və Anadoludan Suriyaya köçdükləri, 9 və 11-ci yüzildən bu yana bölgədə yaşadıqları bilinməkdədir.Daha öncə Misirdə bir Türk sərkərdəsi Tolunoğlu Əhməd öz xanədanını qurmuş (875) və bu xanədan 905-ci ilə qədər davam etmişdir.
Tolunoğlu Əhməd
Suriyanı 877-ci ildə almışdır. Daha sonra başqa bir Türk sərkərdəsi Toğac oğlu Mühəmməd Əbu Bəkir bir xanədan qurmuş və bu da 935-969 illəri arasında bölgəyə hakim olmuşdur. Hər iki Türk xanədan Abbası xəlifəliyinin bir siyasəti olaraq olaraq Türk sərkərdələri ilə Türk askərlərinə, orduda böyük yer vermələrinin sonucunda donmuşdur.
Türkmənlərin bölgəyə gelib yerləşmələri, Böyük Səlcuqlu Dövlətinin Qəznəlilərlə yapdığı Dandanakan savaşından sonra baş verib. Böyük Səlcuklu Dövləti, bu savaşdan sonra 1063-cı ildən etibarən öz həyat tərzlərinə uyğun bildikləri bu bölgəyə yerləşməyə başladılar. Özəlliklə Hələb, Lazzikiyə, Trablusğam və Asi İrmağı vadisi boyunca Hama, Humus və Şam bölgesində yerləşdilər. Türkmənlərin buraya axını Afşin və Sandık Bəylər rəhbərliyində Hələbə qədər davam etmişdir
1069-1070-cı illərdə Kurlu və Atsız Bəylər, Güney Suriyanı tamamən ələ keçirmişlər.
1071-ci ildə Malazgirt Savaşından sonra aşağı və yuxarı Fərat boylarında, saltuklar, məngücəklər, danışməndilər, yaşnalıoğullar, artuklar kimi Türk Bəylikləri qurulmuşdur.
1077-ci ildən sonra Suriya Səlcuqlu məliki olan Tutuğ, özünü sultan elan edərək, Oğuzların yuva boyu ilə bayat, avşar, bəydillilərlə Şam və Hələbdə yerləşmişlər.
1117-cı ildən bölgədə hakimiyyət Atabəylərin əlinə keçdi. Suriya Səlcuqlarının Şam qolu, Atabey Tuğtəkin tərəfindən yönətilirdi.
Səlahəddin Əyyubinin ölümündən sonra bölgəyə bir başqa Türk dövləti olan Məmlüklülər hakim olmuşdur. Anadoluya hakim olan Səlcuqlu Dövləti isə 1243-ci ildə Moğolların yapdığı savaşıda məğlub olmuşlar. Bu basqının nəticəsində özəlliklə Kayseri və Sivasda yaşayan türkmənlər, Məmlük sultanı Baybars zamanında Suriya bölgəsinə yerləşmişlər. Bu dönəmdə Suriyaya gelib Şamda yerləşən türkmənlər, Elxanlı hökümdarı Əbu Səid Bahadır xanın ölümündən sonra çıxan siyasi konfliktdən faydalanaraq 1337-ci ildə Elbistan yaxınlığında Dulqadiroğulları bəyliyini qurmuşlar. Yavuz Sultan Selim, 1516-cı ildə Məmlüklüləri yenərək bu günkü Suriya torpaqlarını Osmanlılara bağlamışdır.
1916-cı ilin sonuna qədər bu bölgədəki Türk hakimiyyəti, kəsintisiz olaraq 402 il sürmüşdür. Bu sürədə bölgə insanları, dərin Türk kültürünün təsiri altında qalmışdır. Bu təsir özünü ən çox dil qonusunda göstərmişdir. Suriya ərəblərinin ləhcəsi ən çox türk sözləri qəbul etmiş ərəb ləhcəsidir.
I Dünya Savaşının sonuna qədər Osmanlı hakimiyyətində qalan Şam, Trablus və Hələb əyalətləri şəklində yönətilən Suriya, Türk yönətimi altında kültürəl, sosial və ekonomik sahələrdə qalxınma və ən sabit dönəmini keçirmişdir.
30 oktyabr 1916-cı il Mondoros müqaviləsinə qədər aşağı yuxarı 500 il Türk hakimiyyətində qalan Suriya, ingilis və fransız işğalına uğramış, 1936-cı ildə isə Fransadan asılı cümhuriyyət olmuşdur.
20-cı əsrin ortalarında çox sayda Suriya türkməni ərəbləşmiş, beləcə bu ölkədə yüz illərdir sürən assimiliyasiya son dönəmdə də davam etmişdir. Oğuz türkmənlərinin və Məmlük qıpçaqlarının nəvə-nəticələri olan Suriya türkmənlərinə Bayır-Bucaq türkmənləri də deyilməkdədir. Türkmənlər Suriyada azınlıq kimi qəbul edilməməkdədir. Xalq içərisində də «türkmənlər» olaraq adlandırılır.
Suriyada Bayat, Afşar, Kadirli, Ərəbli, Bəymişli, Hacəli,
Qarakeçili, Əsabəli, Musabəyli, Elbəyli, Axar, Heyran, qaraşlı, Candırlı, Günəşli, Sincar kimi türkmən boyları yaşamaqdadır. Bu türkmən boyları ilə Anadoludaki Türk boyları arasında inanclar, gələnəklər və folklor baxımından çox önəmli bənzərliklər var. Suriyada yaşayan türkmənlərin sayı haqqında yaxın
zamanlarda verilən təxminlər – 500 min – 1 milyon daha azdır. Gerçək rəqəmlər 1.8 – 2 milyon arasında təxmin edilir. Bunların üçtünə ərəbləşmiş türklənləri də gəlsək, onların sayı iki qat artır. Suriyadakı türkmənlərin başında olan Kal Muhamməd Mustafa Basa, onun oğlu Hacı Hasan
Mustafa Basa, Faruk Mustafa Basa Əcəmdəki Salva kəndində yaşayırlar. Özləri Suriyadakı türkmənləri yüzillərdir bir arada toplayan Hacəli tayfasındandır.
Suriyada toplam 523 türkmən kəndi vardır. Suriya hökuməti, son illərdə türkcə yer adlarını ərəbləşdirməyə başlayıb. Əsabəyli – Əsəviyyə, Kabamaz – Bəlutiyyə, Merhan – Salva, Daşlıoyuk – Talhacr, Turunca – Umitüyur, Karınca – Behlüliyyə olmuşdur. Suriyada türkcə təhsil verən bir məktəb olmadığı üçün türkmənləri bir arada tutan hər hansı təşkilat yoxdur. Kənd və qəsəbələrdə yaşayan türkmənlər öz aralarında türkcə qonuşmağı sürdürürlər. Yüksək təhsil alan türkmənlərin sayı çox azdır və onlar da Türkiyədəki məktəblərdə oxumuşdur.
Türkcə çıxan mətbu yayın orqanları, 1922-ci ildən 1937-ci ilə qədər sürgündə olmuş Refik Halitin sayəsində çıxan «Doğru Yol» və «Vəhdət»dir.
Suriya türkmənləri şivələri və ədəbiyyatları baxımından Türkiyənin bir uzantısı kimidir. Suriyada qonuşulan ağız da, Türkiyənin Hatay bölgəsində qonuşulan türkmən ağızlarının eynidir. Hama və Humus türkmənlərinin şivesə isə əski Osmanlı dilinə daha yaxındır. Və bazi hallarda Azərbaycan türkcəsinə də yaxın sayılır.
Suriyanın Ağ dəniz sahillərində başda Lazzikiyə şəhər mərkəzində Basit, Bayır, Behlüliyyə, Kesap məhəllərində Bayır-Bucaq türkmənləri yaşamaqdadır. Suriya hökuməti burada son illərdə türkcə yer adlarını ərəbcəyə çevirmişdir. Lazzakiyədə olan bəzi türkmən kəndləri: Karamustafa, Büyükpınar, Kıy Çiçekliyaz, Hayat, Sallor, Al Yamamah, Assamra, Şamam, Um Tuyur, Zənzəf, Turunc, Meydancık, Hacranlı, Hasancık Saray, Camuslu, Bədirsiyə, Karaca, Camurlu, Bostancık, Fakıhasan, Karabacak, Mollomahmutlu, Ubeydiyə, Karamanlı Kara Cücük, Türkmenli, Çalkamanlı, Ali, Elmalı, Abanlı, Bayır, Gebelli, Dervişhan, Gebere, Şeren, Karaahmet, Yumuşak, Melikli, Kebir, Murtlu, Karakisa, Ulucak, Karapınar, Karamanlı, Yukarı Karamanlı, Saldıran, Karacagöz, Asapınar, Kulcuk Pınar, Cukurcak,
Nisibin, Daşdaşan, Covkaran, Sarraf, Kapıkaya, Ablaklı, Kapaklı, Canacık, Çınarlı, El Kasap, Kislecik, Kuruca, Kızınca, Ağcabayır, Sulayıp.
Osmanlı Dövləti dönəmində Türk əhalisinin idari mərkəzi Hələb idi. Hələb küçələrində türkcə qonuşulan bir yerdi. Türk memarlığı və sənət əsərləri Hələbdə olduqca çoxdur. Hələb şəhərində türkmənlərin sayı 400 min təxmin edilir. Hələbdə bəzi bəzi türkmən kəndləri: Kərpicli, Daşlıoyuq, Sakizlar, Bozluca, Ağdaş, Beyliz, Kanlı Köy, Gavureli, Belverən, Kurucu Höyük, Taşatan, Dadlı, Belli, Sakkalveren, Kara Yakub, Karataş, Karakuz, Balalıköy, Bandarlık, Duraklı, Anbarlı, Karabaş, Birelli, Avşar, Küllü, Dabık, Yazlı bağ, Kara Mazraa, Azak, Havaköy, Sinekli, Çobanbey, Kurt, Öküzöldüren, Kalkum.
«Humusda kim desə ki, mən türkmən deyiləm, demək o Humuslu deyil». Bunu Suriya tarixçisi Süheyl Zakkar deyib. Həm o, həm də əski ərəb tarixçisi Bin Əl Əsirə görə, 11-ci əsrdə Humusu böyük bir zəlzələ tamamilə viran etmişdir. Sonra Humusu yenidən təmir edən türkmənlərdir – zingilər
və Səlcuqlular.
Humusun mərkəzində əski yerlərindən birində adı Haratul-Türkmən və əski şəhər qapılarından biri Babu-Türkməndə (Türkmən qapısı) bu günlərdə yaşayan türkmənlər təmamən ərəbləşmişlər.
Türkmənlər genəlliklə Humusda və Humus kəndlərində və bəzi Hama kəndlərində yaşamaqdadır. Osmanlı imperatorluğunun dövründə buralara yerləştirilməyə dəvət edilən oymaqlar bunlardır: Kara Avşar, Ünallı, Düşer oğlanı, Hama Deyeri, Mustafa kethüda, Hama Düyeri, Dərviş kethüda, Şam Bəymişlisi, Hüccətli, Kapu-uyak, Çozlu Çerkez-oğulları,
Bozlu, Salur türkmənləri, Dindaş oğlu, İsmail Bozuluca, Gəncəli Avşar, Qızıl Əli, Kara Halil.
Humus və Hamaya bağlı bazi türkmən kəndləri: Zara, Mitras, Bdada, Arcun, Alhusun, Dar Kabira, Kızıl, Burc Kaya, Akrab, Kara Halilli, Tulluf, Hazzur, Huvvur El Türkman.
Türkmənlərin kütləvi yaşadığı yerlərdən biri Künteyra bölgəsi Fələstin sınırlarına çox yaxındır. Qafqazdan gələnlər 1878-ci ildə buraya yerləşmişlər. Buradakı bəzi türkmən kəndləri: Hafr, Əl Qadiriyyə, Kafr Hafah, Zabya, Əl Rezzaniyyə, Əhmədiyyə, Hüseyniyyə, Ayn Kura, Ayn Sümsüm,
Ayn Alak, Üleyka, Ayn Ayşa.
Şam və Draa şəhərlərində türkmənlərin oturduğu böyük bir məhəllə vardır. Ayrca Havran ovasında da türkmənlər var. Şamda və Draada olan bəzi türkmən kəndləri: Kaldun, Ruhaybə, Adra, Busra, Maarba, Burak.
Dr. Muxtar Türkmənoğlu